ประวัติพิธีพราหมณ์
พิธีพราหมณ์มีอิทธิพลอย่างมากต่อสังคมและวัฒนธรรมไทยในหลายๆ ด้าน สืบเนื่องมาจากการรับอารยธรรมอินเดียเข้ามาในดินแดนสุวรรณภูมิตั้งแต่สมัยโบราณ อิทธิพลเหล่านี้สามารถเห็นได้ชัดเจนในด้านต่างๆ ดังนี้
พระราชพิธี:
- พระราชพิธีสำคัญ: พระราชพิธีต่างๆ ในราชสำนักไทยจำนวนมากได้รับอิทธิพลจากศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เช่น พระราชพิธีบรมราชาภิเษก ซึ่งเป็นการสถาปนาพระมหากษัตริย์ให้ทรงเป็นสมมติเทพตามคติพราหมณ์, พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ (พิธีแรกนาขวัญ) เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่เกษตรกรและการเพาะปลูกของประเทศ
- คติความเชื่อ: แนวคิดเรื่อง “สมมติเทพ” หรือ “เทวราชา” ที่มองว่าพระมหากษัตริย์ทรงเป็นอวตารของเทพเจ้า ก็เป็นอิทธิพลจากศาสนาพราหมณ์
ศาสนาและความเชื่อ:
- การผสมผสานกับพระพุทธศาสนา: แม้ว่าพระพุทธศาสนาจะเป็นศาสนาหลักของไทย แต่ความเชื่อและพิธีกรรมของพราหมณ์-ฮินดูก็ได้ผสมผสานเข้ามาอย่างกลมกลืน เห็นได้จากการมีเทวสถานของพราหมณ์ การบูชาเทพเจ้าฮินดู เช่น พระพรหม (ที่ศาลท้าวมหาพรหม สี่แยกราชประสงค์) พระพิฆเนศ (เทพแห่งความสำเร็จและศิลปวิทยาการ) พระศิวะ พระนารายณ์ เป็นต้น
- พิธีกรรมในชีวิตประจำวัน: พิธีกรรมหลายอย่างในชีวิตประจำวันของคนไทย เช่น การตั้งศาลพระภูมิเจ้าที่ การบวงสรวงเทวดาอารักษ์ การทำบุญขึ้นบ้านใหม่ การสะเดาะเคราะห์ ก็มีองค์ประกอบของพิธีพราหมณ์เข้ามาเกี่ยวข้อง
ภาษาและวรรณกรรม:
- คำศัพท์: ภาษาไทยได้รับอิทธิพลจากภาษาบาลีและสันสกฤต ซึ่งเป็นภาษาที่ใช้ในคัมภีร์ของศาสนาพราหมณ์-ฮินดูและพระพุทธศาสนา คำศัพท์จำนวนมากที่ใช้ในชีวิตประจำวัน ในทางราชการ และในวรรณคดี ล้วนมาจากภาษาเหล่านี้
- วรรณกรรม: วรรณคดีสำคัญของไทยหลายเรื่องได้รับอิทธิพลจากมหากาพย์ของอินเดีย เช่น รามเกียรติ์ ซึ่งมีเค้าโครงมาจากเรื่องรามายณะ
ศิลปะและสถาปัตยกรรม:
- ลวดลายและประติมากรรม: ลวดลายแกะสลักตามวัดวาอาราม พระราชวัง หรือโบราณสถานต่างๆ รวมถึงประติมากรรมรูปเทพเจ้าต่างๆ สะท้อนอิทธิพลของศิลปะอินเดียและศาสนาพราหมณ์-ฮินดู
ประเพณีและวิถีชีวิต:
- ประเพณีต่างๆ: ประเพณีบางอย่าง เช่น การโกนจุก การบวชนาค (แม้จะเป็นพิธีทางพุทธ แต่ก็มีบางส่วนที่เชื่อว่าได้รับอิทธิพลจากพราหมณ์) หรือพิธีมงคลสมรสบางขั้นตอน ก็มีร่องรอยของพิธีพราหมณ์อยู่ด้วย
โดยสรุป พิธีพราหมณ์ได้หยั่งรากลึกและกลายเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมไทยอย่างแยกไม่ออก มีบทบาทสำคัญในการหล่อหลอมอัตลักษณ์ ความเชื่อ และวิถีชีวิตของคนไทยมาอย่างยาวนาน